Финн-угор еш — конференцийыште
Шукерте огыл (29 октябрь — 1 ноябрь) Югра кундемысе Ханты-Мансийск, Нефтеюганск да Сургут олалаште финн-угор писатель-влакын конференцийышт эртаралте. Тушко Российын регионлаж гыч, тыгак Венгрий, Чехий да Румыний гыч поэт, писатель да кусарыше, тыгак йылме активист, книгагудо пашаеҥ да блогер-влак ушненыт. Пытартыш-влак радамыште меат уна лийна – шкенан интернет-журнална нерген вес кундемласе блогер-влаклан каласкалышна.
Конференцийын программыже моткоч кугу ыле, ныл кече жапыште чылаже 27 тӱрлӧ усталык вашлиймаш эртаралтын. Чылажат финн-угор йылмым, сылнымутым вияҥдыме, калык-влак кокласе кылым саемдыме паша дене кылдалтын. Мероприятий кечыла гыч икмыняр фотом ончалаш темлена:
Марий Эл Республикын делегацийже семын верысе Писатель Ушемын еҥже-влак миеныт: ушем вуйлатыше, поэтессе Светлана Архипова, писатель Юрий Соловьев да «Ончыко» журналын тӱҥ редакторжо, поэт Игорь Попов. Тӱҥалше автор-влаклан эртаралтше семинар да мастер-класслаште марла возышо самырык поэтессе Виктория Матвеева мастарлыкшым шуарен. Тыгак библиотекарь-влаклан эртаралтше секцийыште С.Г.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын пашаеҥже Татьяна Виноградова лийын.
Игорь Геннадьевич Попов:
— Финн-угор писатель-влакын конгрессыштышт икымше гана 2015 ийыште лийынам. Венгрийыште. Тулеч варат икмыняр гана самырык-влаклан эртаралтше изирак форумыш ӱжыныт ыле. Ала ийгот погынымылан, ала литературышто пашам ыштымемлан тенийысе конференций деч утларак пайдам налмемла чучеш. Уке, тыгеат огыл. Ондакысе вашлиймаште самырык вуйышкем нӧшмым ӱденыт гын, тений тиде нӧшмӧ гыч лекше кушкыл саскам пуаш тӱҥалын. Ондакысе вашлиймашлаште палыме гына лийме писатель-влак дене ынде творческий, паша йодыш-влакым каҥашаш шуына, серыме, журналым лукмо, лудшо-влак дене пашам ыштымаште кучылталтше у йӧн-влакым икте-весына деч кӱсынленна, шочмо йылмына-влак нерген мутланенна. Шукертак шкалан палемденам: моло калык гыч лекше-влак дене мыняр кутырет, тунар утларак шке шочмо йылмет нерген пален налат. Тидын шумлык Дмитрий Таганов (эрзя), Оксана Белкина (мокша), Генрих Немчинов (коми) дене ятыр мутланышна. Мут толмашеш, Генрихын фотоончерже Йошкар-Олаште Калык тӱвыра пӧртыштӧ почылтын улмаш. Марий Элыш пӧртылмеке, выставкым ончен лектым.
Финн-угор писатель-влакын конференцийышкышт ӧрынрак тарванышым. Кужу корным пешыже ом йӧрате. Туге гынат тушко миен толмемлан ик татланат ӧкынен омыл.
Икымше кече. Ханты-Мансийск олам ончен савырнышна. «Югорика» книга ончерым почмаште лийна. Финн-угор писатель-влакын возымыштым чумырышо «Моё слово, мой язык» ойпогышт дене палдарышт. Хант писатель Еремей Айпин «Птичка на голове» у книгаж нерген каласкалыш.
Кастене Обско-угорский калык-влакын «Солнце» театрышт «Песня, детям севера звучащая» спектакльым ончыктыш.
Мутвундышкем у шомакым пыштышым — буктрейлер. Тиде — книга нерген, книга почеш кӱчык видео, экранизаций. Рекламе семын. Шкенан денат ышташ тӱҥалман.
Конференцийын кокымшо кечынже финн-угор сылнымутын поро илыш йӱлам аралымаште кӱлешлыкше нерген каҥашышна, тудын (литературын) ончыкыжо могай корно дене вияҥшашыже нерген ӱчашымашат ылыже. «Литературный газет» гыч Александр Чистяков «Гипертекст» проект нерген каласкалыш.
Кастене ойыртемалтше-влакым палемдыме годым «Марий книга издательстве» савыктыш пӧртлан «Горномарийская свадьба» книгажлан «Югорика» книга таҥӱчашын специальный Дипломжын кучыктышт.
Тыгак моткоч куанле ыле армийыште пырля служитлыме йолташым — Роберт Васильевым — вашлияш. Тудо Йӱдвелне пашам ышта. Ойлымыж почеш, Ханты-Мансийскыште корно озанлыкыште тыршыше пӧръеҥ-влак коклаште пелыже – марий улыт.
Мутвундышкем адак у шомак ешаралте – трикстер. Сылнымутан произведенийыште шкенжын кӧ улмыштым шылтыше герой. Марий литературышто Савикым гына трукышто шарналтен кертым. Эше улыт дыр?
31 октябрьыште Нефтеюганскысе книгагудышто кум вашлиймашым эртарыме: Порылык да фантазий сандалык: йоча программе (Юрий Соловьев (Йошкар-Ола), Еремей Айпин (Ханты-Мансийск), Елена Афанасьева (Сыктывкар) дене); Театр подмосткышто (Екатеринбург гыч драматург Семён Вяткин дене); Медийный кумдыкышто этнокультурный вашмутланымаш (этноблогер-влак Анна Новоселова (ЯНАО, но шочынжо Звенигово район Кужмара гыч), Анастасия Лосева, Генрих Немчинов (коктынат — Сыктывкар), Оксана Белкина (Саранск), Лилия Широбокова (Ижевск), дене). Ӱдыр-рвезе-влакым колыштмеке, шкемынат этноблогер лияш кумыл шочо.
Каслан Сургутыш толын шуна.
1 ноябрьыште финн-угор писатель-влакын конференцийышт мучашлалте.
Калыкым колыштын, шкенан пашашкына шыҥдараш йӧрышӧ ятыр оҥай йӧным возен луктым: шке возымаште пайдаланаш, сылнымутан литературнам вияҥдаш, лудшо радамым ешараш.
Сургут оласе Н. Рубцов лӱмеш 21-ше номеран книгагудышто эрзя поэт Дмитрий Таганов дене пырля верысе калыклан почеламутнам лудна, шкенан нерген, тыгак моштымына семын пӱтынь финн-угор литератур нерген каласкалышна.
Библиотеке пеленысе «Рубцовский клуб» гыч Есюнин Виктор Алексеевич Марий Элыш саламым колтыш — Волжский район Шарачаште илыше Мария Георгиевна Яковлевалан. Пырля пашам ыштеныт ала-мо.
Тӱжем гана возымо шомак гынат, конференций пайдалын эртен. Калык-влак кокласе келшымашым писатель-влакын йолташле кылышт пеҥгыдемдаш тӱҥалеш манын ӱшанем.
Сургутышто илыше марий-влак! Мыйын «Поч омсатым» почеламут книгамым Рубцов лӱмеш библиотекыште лудын кертыда.
Программе поян лийын. Чыла вере шуаш ыш лий. Поэтический дуэльыш миен ончалнем ыле, но тудо Ханты-Мансийскыште лийын гын, ме Сургутыш каенна.
Кӱчыкын гына возымашке чылажым пурташ ок лий. «Ончыко» журналыш кумда статьям возенам. Радамынже тушто лудаш лиеш. Тӱҥжӧ – конференций гыч пашам ышташ кумыл дене, илышыш пуртышаш план дене пӧртылынам.
«Унагудо» нерген — финн-угор тӱняште
Блогер семын конференцийыште «Унагудо» интернет-журналым ыштыме нерген каласкалаш мыланна конференцийын организаторжо-влак темленыт. Тидыже, мутат уке, кумылым нӧлта. Сомылнам вес кундемлаштат эскерат да аклат гын, моткоч куанле.
«Унагудо» интернет-журналым ме шке кумылын, шке вий дене да чон йодмо почеш ыштенна. Марий калыкым ушен шогышо, шочмо йылмым вияҥдыше, тӱвырана да йӱлана-влак дене палдарыше эше ик вер лийже манын тыршена. Блогер-влакын секцийыштышт лач тидын нерген ойлалтын. Тидак кажным ӧрыктарен. Чылан икгай йодыш-влакымак пуэныт: «Те тидым яра ыштеда? А кузе тыгай кугу пашам яра ышташ лиеш? А молан проектым ода возо? А молан рекламым оксала ода ыште?»
Шукынжо блогер паша шийвундым ыштыме дене кылдалтеш манын шонат шол. Кызыт шке кид дене ыштыме тӱрлӧ национальный сынан арвер-влакым интернет гоч ужалыше еҥымат этноблогер маныт, а «интернет-кевыт» огыл. Молан тыге савырнен, умылтараш неле. Тылеч посна пытартыш жапыште кеч-могай кугу проект окса полшымо дене шукталтеш. Шочмо калык верч ышталтеш гынат. Тидлан тӱрлӧ грант-влак, спонсор-шамыч шӱкалтышым ыштен кертыт. Ты шотышто мемнан интернет-жунална утларакше волонтер сомыл лиеш, очыни. Но ты гана Финн-угор писатель-влакын конфернецийыштыт налме шинчымаш дене, шулдыраҥше дене умбакыже пашам ала иктаж проект почешат виктараш йӧн лектеш, кӧ пала. Илена — ужына. Кызытеш шке шочмо калыкна верч умбакыже чон почын тыршаш тӱҥалына.
