Сылнымутна пеледеш да тӱзлана!
Чумыр марий сылнымутым ончалмаште эн кугу тӱткыш поэзийлан ойыралтеш. Ончыкылык автор-влакым юнкор кружоклаште рифмым кычалаш, сылнештарыме йӧн-влакым кучылташ туныктат. А кӱын шушо поэт-влак, пырля погынен, сылнымут саскаштым чӱчкыдын вашла лудыт, лончылат. Тыгодым прозылан жап шагал ойыралтеш. Эсогыл шукынжо «Прозым возаш мо нелыже? Предложений-влакым почела-почела гына возен каяш ни рифме, ни ритм огыт кӱл» манын шонат, очыни.
Но поэзийыштат, прозыштат шке законышт улыт. Нуным шотыш налаш огыл гын, сылнымутна начар лиеш, ок вияҥ. Тиде шонымаш денак ме, возышо-влак, 4 декабрьыште В.Колумб лӱмеш йоча да самырык-влаклан книгагудышто черетан вашлиймашке погыненна. Тиде гана прозым лончылаш кутырен келшышна.
Сылнымут тӱшканан кураторжо, сылнымут корныштына мемнам виктарыше, поэт, кусарыше Альбертина Иванова прозо нерген изирак умылтарымаш сынан лекцийым ямдылен. А вара ме ончылгоч поген ямдылыме ойлымаш-влакым лончылаш тӱҥалынна.
Куанен каласыман, йӱштӧ теле кечым ончыде, авторна-влак тора кундем гычат толыныт. А тидыже пашанан кӱлешлыкшым эше ик гана пеҥгыдемден. Марий Эл деч ӧрдыжтӧ илыше-влакланат пырля пашам ышташ йӧн лийын. Нуно мемнам Интернет полшымо дене ужыныт. Посна автор-влакын ойлымашыштым лончылымым ме тыгак диктофонышкат возенна. Яра жап лийме семын туныктымо ойнам уэш-пачаш колышт лекташ йӧнышт лийже.
Тиде вашлиймаште ме шым ойлымашым лончыленна. Кажныже шкешотан, тӱрлӧ темым почын пуа. Мутлан, Ольга Эльтемерова марий йылмым арымшудо дене таҥастара. «Йылмына арымшудо гаяк пайдале гынат, тудым шукынжо огыт йӧрате» манеш. Тиде темым автор йочан образже гоч почеш. Но возымаште ситыдымаш-влакат улыт. Ольга Константиновналан образ-влакым келгынрак почаш, уто предложений-влакым кораҥдаш да тӱҥ темым вес йӧным кучылтын, почын пуаш темлыме.
Вес ойлымаш корнышто лийше туткар нерген. Автор – Нина Щербакова. Нина Гавриловна возымаштыже пӧръеҥ дене лийше туткар нерген ойла, тыгодым ойлымаш утларакше вес еҥын каласкалымыж негызеш чоҥалтын. Тиде образымак кучылтын, тудым келгемден, пӱртӱсын тӱрлӧ кончыш полшымо дене сӱретым пойдарен, конфликтым ешарен, тӧрлен возаш гын, ойлымашын шонымашыже моткоч келге, шонаш таратыше лиеш. Ӱшанена: Нина Гавриловна ойлымынам шотыш налеш да лишыл жапыште ме чапле ойлымашым лудына.
Возаш тӱҥалше эше ик авторна – Римма Якаева. Римма Александровнан ойлымашыже-влакым ме интернет-журналыштына ик гана веле огыл савыктенна. Автор ӱмыржӧ мучко вольык дене пашам ыштен гынат, чоныштыжо сылнымут шӱлыш шукертак иланен. Римма Якаева утларакшым изи годсо пагытшым шарналтен воза, кажне ойлымашыштыже иктешлымашым ышташ тырша. Тудын «Кӱтӱштӧ» ойлымашыжым лончылен, Альбертина Иванова тиде авторын произведенийже-влакым умбакыжат савыкташ темлен.
Шӱмышкына логалше эше ик ойлымаш – «Колтыдымо серыш». Тудын авторжо Мария Кожевникова ош тӱня дене чеверласыше аважлан шӱм гыч лекше поро шомакым серыш гоч ойла. Мариян возымыжым ойлымаш манаш огеш лий, тыште «зарисовко» мут утларак келша. Туге гынат самырык возышо аважын образшым туге келгын да мастарын почын пуэн, эсогыл лудмо годым кажне шомак чоныш логалеш. Мария деч умбакыжат у саскам вучаш тӱҥалына.
Вес автор – Зинаида Поликарпова. Морко районышто шочын-кушшо ӱдырамаш Марий кундем деч тораште ила гынат, чонжо эре шочмо верже пелен. Тиде авторат сылнымут паша дене тымарте кылдалтын огыл гынат, шижалтеш: мут поянлыкше кумда, шонымашыже раш. «Кӱтӱ» лӱман ойлымашыште Зинаида ачаж нерген каласкала, йоча жапшым шарналта. Тыштат ме ситыдымашым ужна. Ойлымашым возымо годым геройын историйже ик сюжет гыч вес сюжетыш «тӧрштылшаш» огыл. Ик темым налаш гын, тудымак мучаш марте почаш тыршыман. Вуймут шотыштат сайын шоналтыман. Зинаидан возымо мастарлыкше уло, тудым вияҥден, чын корныш лукташ гын, лишыл жапыште ме эше ик тале прозаик дене палыме лийына.
Усталык шӱлышан вашлиймашнан сӧрастарышыже – Ална Алкечын мыскара ойлымашыже. Тудым лудаш тӱҥалмеке, икымше корныла гычак раш лие: авторын возымо йылмыже шкешотан, мыскаралан келшен толшо. Образ-влакым муын моштымыжо, сюжетым чоҥымыжо моткоч куандарыш. Но ик ойлымашлан сюжет-влак шукыла койыт, адакшым герой-влакын образыштым мучаш марте почмо огыл. Тиде произведенийым тӧрлен, уэмден возаш гын, пеш чапле мыскара повесть лийын кертеш.
Мучашлан эше ик авторнан, Марина Смирнован, мистике сынан ойлымашыжым колыштна. Авторын мутшо почеш ойлымашын негызышылан икмыняр ий ончыч ужмо омым налын. Произведений кӱын шуын огыл гынат, шонымашыже келге. Адакшым тудо марий сылнымутышто эше ик шӧрынлан, мистике але фэнтези сынан прозылан, корным почын кертеш. Мариналан ме ойлымашым возен пытараш да умбакыжат сылнымутышто у шӱлышым муаш тыланена.
Вашлиймашна кӱрылтде ныл шагат шуйныш гынат, жап вашке эртымыла чучо. Ме ойлымаш-влакым лончыленна гына огыл, прозышто кучылталтше тӱрлӧ термин нерген ойленна, сылнымут произведенийым мо дене сылнештараш лийын кертме нерген каҥашенна. Мыйын шонымаште, тыгай сынан вашлиймаш-влак чӱчкыдынрак эртаралташ тӱҥалыт гын, марий сылнымутна пеледалташ тӱҥалеш.
Тау, В.Колумб лӱмеш йоча да самырык-влаклан книгагудын пашаеҥже-шамычлан, поснак кугу тау поэтессе Надежда Никитиналан, тау Альбертина Ивановалан да чылалан, кӧ тиде пашашке ушнен.
