Анатолий Мокеев. Кӱчык ойлымаш-влак
Совлам лиеш гын…
Икана ялышкышт спектакль дене толшо артист-шамычым ял марий мӧҥгыжӧ унала ӱжын пуртен. Ӱстембак сийым поген, ӱстел йыр шерге уна-шамычым шынден, пеш сийла. А Ильялан совла ситен огыл. Йодшаш веле вет да… Оҥай огыл, шонен дыр. Шинча, мом кид дене налаш лиеш, пурлалаш. Оза эше нимомат ок пгиж.
Ӱстел йымалне пырыс пӧрдеш улмаш, йол воктен шӱраҥышташ, кочкаш йолын, йӱкым пуа. Илья шинча-шинча да кугу йӱкшӧ дене каласен шында:
Ну, тиде пырысшым! Совлам лиеш гын, саҥгат гычак перем ыле да!..
Оза онча: чынак, Ильян совлаже уке. Чечасак конденат пуа.
Карме мӱйлан кержалтме
Вес Марият артист-шамычым тыгак мӧҥгыжӧ сийлаш пуртен. Эше пурымышт годымат Илья ик йолташыжлан шинчажым пӱялеш:
— Ончо: озан пакчаштыже кунар мӱкш омарта уло! Теве ужат, мӱйым теммеш ночкын лектына.
Ӱстел йыр шинчыт. Ӱстембалне сий — шындаш вер уке. Мӱй гыа огеш кой. Йӧра, йӱыт, кочкыт, мутланат. А Илья — уке-уке да — кидше дене лупшал-лупшал колта. Шинча, шинча да адак лупшалеш.
— Мом эре лупшен шинчет?— воктен шинчыше артист шыпрак йодеш.
— Да ик карме нерат ыштен! Мӱйлан пижын да пижын! Кы-ыш-ш! — Ильян кӱжгӧ йӱкшым озат колын шукта. Ончалеш: чынакыс, мӱетым шындаш чылт монден! Кугу кӱмыжеш мӱй толынат шинчеш.
Чапле коя
Ик ялыште мыскараче марий, Тропим, плен. Шояче лӱмжӧ ала-кушкат шарлен улмаш. Пошкудо-шамычше вучен веле коштыныт: кӧм эше Тропим ондала да уло ялым воштылта.
Толеш икана Тропим ял урем дене мӧҥгыжӧ. Пошкудыжо — Вӧдыр — окнам почын да коракиге гай ончен кия.
— Эй, Тропим, колто иктаж шоякетым! Шукертсек воштылтен отыл!— кычкыра.
— Ой, Вӧдыр, йӧршынак ом ярсе! Села кевытыш коям конденыт. Пеш чапле коя, маныт: пелтымек, ик килож гыч килоат пелак наре ӱй лектеш. Теве, черетым ыштен коден, мешаклан толам. Омак ярсе: мӧҥгеш куржаш кӱлеш, — манеш Тропим да вашке гына капкашкыже пурен йомеш.
Вӧдыр вучен кия: чынак кевытыш кая мо пошкудыжо? Онча, мешакым коҥлайымак ишен, Тропим лектеш да села могырыш тугак писын ошкыл колта. Вӧдыретым огешат ончал. «Тугеже, чынак, коялан куржо, — шоналта Вӧдырат. — Кок килом налам гын мыят, ӱйжӧ кум кило чоло лектешыс! Тыге киен, шот огыл. Каем, ала Тропим черетыште ончыкыжо
пурта — пошкудо семын». Писын чия да сумкам сакалтен каен колта. А Тропим ялым гына лектеш да корно деч ӧрдыжтырак шогышо куэ йымак тамак шупшаш шинчеш. Изиш лиеш, онча — Вӧдыр села могырыш пешак Вашка. «Ончо, ӱшаныш вет! Так гына тыге ойлышым», — окшакрак пошкудыжым чаманен колта Тропим.
— Шого, Вӧдыр! Ит кошт! — кычкыралеш. Шӱлешташат тӱҥалше Вӧдыр дек шке ошкыл мия. — Мо, тыйже ынде ушан улат, ушдымо улат? Ик кило коя гыч ӱйжым кило деч утым кунам пелтен луктат?
Вӧдырат ок чыте — воштыл колта.
— Ну, Тропим! Ну,кертыч шоҥго йӱлерым ондален! Ялыштыже кеч ит ойло, йӧра?
— Йӧра, йӧра,— манеш Тропимат. Но ялыште иктаж-мом шылтен кертат мо? Тевыс, мыят палем тиде йомакым.
