Пургыж тылзылан калык пале-влак

Теҥгече кас велеш чот йӱкшемдыш, уремлаште тӱтыра погынымо гай койо, тыгыде-тыгыде ий ала лум чӱчалтыш-влак чылт пылла ӱлык воленыт. Эрденлан уло пӱртӱс, пӧрт-влак пӧршаҥыныт ыле, эсогыл машина яндаш пуйто пунан ийым шавен коденыт. Кылмыктыш, шонышна. Но кечывал гутлаште тале поран тарваныш. Тылеч ончыч кава урмыжо, мардеж тыге мурыш…

«Кызыт игечым умылаш ок лий, ниможат келшен ок тол» манше-влакым чӱчкыдын вашлияш логалеш. А шоналташ гын, чынак калык пале келшен ок тол але меже кугезе-влакнан тичмаш шинчымашыштым ужашын-ужашын веле арален коденна? Ала чылт йомдаренна. Сандене пӱртӱсын чыла палыжым, тамгажым умылен огына мошто.

Нине калык пале-влак 1977 ийыште Е.А.Китиковын «Марий калык пале-влак» книгаштыже савыкталтыныт. Тушто посна ойым могай кундемыште возен налмымат палемден кодымо. Ончалза, возымаште шкендан шочмо я илыме кундемдамат муын кертыда. Кызыт тендан велыште тыге ойлат але уке, рашемдыза.

• Кече йыр оҥго лиеш — поран толеш
  (Морко район Чавайнур)
• Кече печаҥеш гын, поран лиеш
  (Пошкырт кундем Нуриман район Пелий ял)
• Тылзе печаҥеш гын — поранлан
  (Провой кундем Эсмекпляк)
• Тылзе йыр вудака оҥго лийме годым пораным вучыман
  (Пошкырт кундем Калтаса район Пура ял)
• Тылзе лоптыран шочеш — поранан игечылан
  (Кужэҥер район Саламатнур)
• Мардеж пеш урмыжеш: йӱштӧ поран толнеже
  (Морко район Арын села)
• Лум йӱштӧ волен (пӧрш семын)— поран тарванышаш
  (Советский район, Роҥго села)
• Пургыжтышо лум лийшашлан коҥга ок йӱлӧ
  (Киров кундем Уржум район Поса (Шопкер))
• Монча шикш ок лек гын — ночко поранлан
  (Марий Турек район Мосара)
• Шикш мурлявуй (тньык) гыч вӱдварала шуҥгалтеш — поранлан.
  (Пошкырт кундем Нуриман район Пелий ял)
• Самбар шӱвырым шокта — поранан кечылан.
  (Советский район Якайсола)
• Шӧр лӱштымӧ годым шоҥешталтеш — поранлан.
  (Медведево район Янык)
• Шӱр ок кӓме гын — поранан игечылан
  (Пошкырт кундем Благовещенск район Успенка)
• Чодыравуй гӱжла гын, поран лийшашлан
  (Медведево район Кугу Ноля)
• Пырыс пырдыжеш (янакеш, теҥгылеш) кӱчшым шума гын, тале луман поран толеш.
  (Волжский район Нуръял)
• Пырыс окна вӱдым йӱэш — леве поранлан
  (Татарстан Менделеевск район Элнет)
• Поран деч сутка ончыч шордо чодыра кӧргыш шылеш
  (Медведево район Чернушка)
• Порананлан ур пыжашыже гыч нержымат ок ончыкто.
  (Советский район Колыгудо)
• Чыве пунжым кӱреш гын, поран толшаш
  (Киров кундем Яраҥ район Малое Яниково (Кызыт Одо кундем)
• Чыве почшым луга — поранлан
  (Волжский район Карай)
• Пӧрткайык-влак поран вашеш уала коклаш шылыт
  (Звенигово район Юлъял)
• Шогертен леваш йымаке пура — поран толеш
  (Медведево район Кугусола)
• Корак кара гын, поран лиеш.
  (Медведево район Кукшокорем)
• Поранлан кӱдыр-влак алан гыч уалаш шылыт
  (Морко район Нурӱмбал)
• Поранлан кӱдыр-влак лумыш пургед возыт.
  (Морко район Масканур)
• Пылыш яҥгыра гын — поранлан
  (Звенигово район Кукшеҥер)
• Могырлан пеш нелын чучеш гын — йӱштӧ поранлан.
  (Киров кундем Врзым район Мамашево)
• Пырыс чӱчкыдын йӱэш — игече пужла (поран)
  (Шернур район Кугу Мушко)
• Курныж кычкыра гын, поран лиеш
  «Марий коммуна», 1973, 1 февраль
• Имне возын мала — умырта
  (Советский район Кӱрсола)

Тӱҥ фотошто Т.Евсеев лӱмеш калыкле тоштерысе экспозиций.