Аза: мончаш пуртымаш да лӱмым пуымаш

Мончаш пуртымаш

Азам суртышко кондымо кечынак мончаш пуртыман. Южгунамже тудым кум кече дене мушкыт, тидлан ончылгоч яндар памаш (южо вере кум памаш гыч) вӱдым конден ямдылат. Мушмо годымат йочам шекланен кучылтман, садлан ожно ты йӱлам шукыж годым посна ӱжмӧ еҥ але кугурак-влак шуктеныт. Монча кува-кугызам пелештен, Вӱд Ава деч порым йодын, нуно изи айдемылан тазалыкым да илыш вийым пуэныт. Палемдыман, йочам мончаште идалык марте лӱм дене ойлаш тыршен огытыл. Тыге осал вий деч аралтышым ыштеныт.

Монча деч вара чыланат ӱстелтӧрыш шинчыт, ямдылыме чесым пурлыт. А йочам мушшо еҥлан солыкым але тувырым пӧлеклат.

Лӱмым пуымаш

Кугезына-влак шочшо азалан икымше лӱмым «колой», «чукай», «изи» манме лӱмедыш семын пуэныт. Лӱмым тӱрлӧ семын кычалыныт. Мутлан, коҥгашке кум киндым пыштеныт, кажне киндын лӱмжӧ лийын. Кудо кинде эн мотор да чевер лектын, тудо лӱм йочалан пуалтын. Калык ӱшанен, кажне лӱмын шке вийже уло, садлан тудым чӱчкыдын иктаж-могай пагалыме айдеме але тукымышто лийше сай пӱрымашан еҥ лӱмеш пуэныт. А теве, мутлан, Пермь кундемыште илыше марий-влак йочам лӱмдымӧ годым карт кугызам ӱжыныт. Тудо азам кидышкыже налын, сугыньым каласен да лӱмым ойлен. Але весе: пӧртыш икымше кӧ толын пура, тудын лӱмжӧ але тудын темлыме лӱм йочалан лиеш. Ожныракше кугезына-влак лӱмым пуымо годым тукымым палемдыше посна буквам але йӱкым арален кодаш тыршеныт: Аялче, Аймалче, Айвика да молат. Эрдене шочын гын, Эрай, шуматкечын – Шумат. Тиде йӱла эше шуко тӱрлӧ кончыш дене кылдалтын. Но эн оҥайже – кок лӱмым пуымаш. Южгунам йочам кок семын лӱмденыт. Иктыже шылтык лӱм лийшаш, тудо осал вий деч, тӱрлӧ чер деч аралаш полшен.