Ачай

Римма Якаева

Тидыже ынде эше мо тыгай?! Вӱташ чывым пукшаш пурен шогалмек, колышо чывым ужымат, уло капемлан «копыж-ж» чучын  колтыш. Чывылан кочкаш кондымо коркам, ала-молан ӧндалын, омса лондемыш пурен шинчым, ала шке денем,ала ачам дене йӱкын мутланаш тӱҥальым.

– Ачай, тиде самырык, мунчышо чывыжым молан пуштын пыштенат? Вет теҥгече колотка тӱреш вес чывым руалыннас. Чын, тидым рулнена ыле (самырык, шылже вашкерак кӱэш, манын), но нигузе кучен ышна керт, кудым кучен кертна – тудым руална. Тыгай тале чыве нигузе колышаш огыл ыле, тиде тыйынак пашат, моло огыл. А шарнет, тый эре ойлет ыле:  «Мый колем гын, ны кумытым, ны шымытым, ны ныллым ида чӱкто – уто роскот. Мый Юмыланат, ияланат ом ӱшане. Ӱшанем лач пӱртӱсын вийжылан, эсогыл лӱдамат коклан. Ме, айдеме-влак, тале улына манын, пӱртӱс ваштареш шогаш тӧчена: каваш лӱйкален, пылым ӧрдыжыш поктена, курыклам пудештарена да тулеч моло пашам ыштена. А тудо вет мыланна чыла мӧҥгеш пӧртылта, тыгай годым чыте веле». Тидын нерген тый, ачай, пеш чын ойленат.

А тӱрлӧ йӱлам шуктымаште тыйын тиде тӱняште шонен лукмо законет пашам огеш ыште, коеш. Межат кузе, мом ыштышашым огына пале. Сандене кӧ мом ойла, ой почеш ыштылаш тӧчена. Ала южгунамже сулыкыш веле пурена, вет мемнам те туныктен шоген огыдал. Иктаж-мом йоҥылыш  ыштена гын, проститле мемнам. Кызыт теве чывылан кӧра ӧпкелен ойлымемланат нелеш ит нал. Тыге вучыдымын кает манын, нигӧн вуйыштыжат лийын огыл. Вет тый эше тыгай чулым, патыр, чолга улат ыле… Чон коршта. Нӧргӧ капкылет дене сарымат эртенат, война деч вара тӱрлӧ вере пашам ыштен, вич йочам йол ӱмбак шогалтенат, чыланыштлан сай шинчымашым пуэнат, поро кумылан лияш туныктенат. Гармонь дене шоктен моштыметлан кӧра муро йӱкеш кушкынна, лудаш йӧратыметлан кӧра мемнамат лудаш йӧратышым ыштенат…

Эше ятыр жап шонкален, тӱрлым шарналтен, шке шотем дене ачамлан пачаш-пачаш тауштен, омса лондемыште шинчышым. Вара помыжалтме гай лийын, шинчавӱд дене нӧрен пытыше шинчамым ӱштылын, умбакыже вес сомылкам ышташ манын, вӱта гыч лектын кайышым.