Сар вереш пеледыш пеледеш…
(Кугу Ачамланде сар нерген да Сеҥымаш кечылан пӧлеклалтше почеламут-влак)
***
Йодам мый шӱшпыкым лукташ
эн сылне мурыжым.
Тора салтаклан тауштен,
тыматлын мурыжо.
Йодам садерым пеледаш,
чиялын тувыржым.
Кӧ тылыште эр-йӱд шоген,
пуэн мо улыжым.
Йодам тӱням шып шарналташ
айдемын ӱмыржым.
Тек курымашлыкын тул ден
раш лӱмжӧ йӱлыжӧ.
Йодам мый шӱшпыкым мураш
эн сылне мурыжым…
Виктория Матвеева
Ондаксе сар вереш пеледыш пеледеш…
Шке калыкшылан верч, чон йодмыжо почеш,
Российысе салтак куралым нумалеш.
Эл дек йӧратымаш еш кӧргыштӧ шочеш,
Ава салтак толмеш Ош Юмым кумалеш.
«Огеш лий сӧй, тума – илат келшен чылан,
Волгалт эре толеш мемнан дек эр лыжган.
Кава лиеш кечан, кандалге ош пылан», –
Раш, пенгыдын ойла ачаже эргыжлан.
Марий Эл гыч салтак рыҥ стройыш шогалеш,
Сай тынысым сакла шке порысшым шуктен,
Кугу Сар ветеран ӱшанлын ончалеш:
Ача-ава йочам чын шӱлыш ден куштен.
Ондаксе сар вереш пеледыш пеледеш,
А телым йыр ӱштеш ораде чал тӱтан.
Салтакым йӱд велеш куан тул леведеш,
Ӧндалын шупшалеш пиал – аваж тӱсан.
Шке калыкшылан верч, чон йодмыжо почеш,
Российысе салтак куралым нумалеш.
Эл дек йӧратымаш еш кӧргыштӧ шочеш,
Ава салтак толмеш Ош Юмым кумалеш.
Светлана Алексеева
Чот шоген салтак
Ужмышудымын кредале калыкем,
Шукын вуйыштым пыштеныт пасуэш.
Мланде ден каваже иктышке ушнен —
чылажат тунам варналтын иквереш.
Но салтакым ыш керт шем тушман сеҥен,
Танкше дене тошкыш, пулемет лӱен.
Вӱдыштӧ, каваште — тӧчышт чот темдаш —
шкеак вел логальыч виешлалт чакнаш.
Ныл ий чот кредалыныт, чот шоген салтак!
Тӱрлӧ калык лийыныт, ваш шарнат тачат.
Шучко сар ок кӱлым кажныже шарна.
Полыш кидым шуйымым умылен акла!
Лийын кеч татарин, лийын кеч чуваш,
Молдованин лийын альыже казах.
Лийын украинец, лийын грузинат,
Тале марий калык, руш да киргизшат.
Ойыраш огеш лий кызыт нигӧмат,
Ваш полшен кредалыч, лач изак-шоляк.
Тыныс лийже мландыште, волгыдо кава,
Чевер кече шокшыжым икгай тек шара.
Нина Щербакова
Кочамын письмаже
Лудам мый кочамын письмажым:
Кугу сар гыч мӧҥгӧ возен.
Шӱм кумылжым, кажне шомакшым
Мыняр ий ковам арален!
Изи серыш ятыр тоштемын,
Чылажым ок лий умылаш.
Кӱштен фронтовой сай саламым
Пошкудо-влаклан каласаш,
Илаш да вучаш пӧртыл толмым,
«Огеш кӱл лӱдаш, ойгыраш,
Лӱшка ончылнем Днепр толкын,
Чыла лиеш сай… Сеҥымаш…
Шонен мо кочам рвезе вуйжым
Пышташ кугу вӱд воктелан?
А серыш вучен илаш ӱжын,
Киен вет шергештын ешлан.
Людмила Семёнова
***
Шуҥгалтын сар корнеш салтак,
Снаряд пудештме лакышке логалын.
Жаплан йомдарыш ушыжым чылтак,
Шем рок лойгаж ден капшымат уралын.
Киен тыге мыняр, нигӧ ок пале.
Эртен каеныт тудым тушман-влак.
Йот йылме немычын солнен. Кеч неле
Ӱнарж салтакын кодын тушанак.
Кончен салтаклан шочмо ялже,
Чевер пелаш капка воктен вучен.
Ош порсын солыкан шӱмбел аваже
Мелнам кӱэшт шога коҥга воктен.
Кончен салтаклан шке кундемже,
Мочол моторлык элыште вучен!
Шотлалте йомшылан боец войскаште
Чоҥештыш кагазат ты увер ден.
Салтак шӱлен, илен, эше кредалын,
Шке семынже чот бойышко вашкен.
Ший пуля-влакым почела колтедыл,
Шкаланже колымашым лишемден.
Колен гынат, нӧлталтын тудын чапше,
Геройла кодын, ӱмыреш илаш.
Вучен садак салтакым ялыш таҥже,
Шукерте йомын кеч шӱмбел пелаш.
***
Вуем савем изи йоча-влаклан,
Кӧ илыш лач тунам, кугу сӧй годым,
Изи йоча ыштен пашам куржтал,
Эсогыл кертын огыл кеч изишат модын.
Пасум куралын, нойымым палыде,
Тыршеныт чыланат станок воктен,
Вучен йоча ачам, изам, ӱшаныде,
Кунам ойган уверже толеден.
Сӧй годсо ӱдыр-рвезе-влак,
Те ынде кодында моткоч шагалын,
Ӱшан ден тылже лийында элнан,
Ӱнар пытен, но вуй сакалтын огыл.
Таза лийза, кӧ уло илыше эше,
Чондам чот ырыктыже кече,
Тек нигунам тӱня ӱмбалне,
Йоча жап ок варналт сӧй дене.
Галина Сайтаева
Чал ават огеш мале
Салтак, чал ават огеш мале.
Саҥга куптырген – гармонь пале.
Шинчаже пеледыш лупсан.
Пеш поро да канде тӱсан.
Тунамак моткоч шӱлыкан.
– Тушман деч, Ош Юмо, арале.
Кӱлеш уныкам кушташ але…
Мӧҥгеш мӧҥгышкет пӧртылман!
Ты илыш пасум эртыман…
Сар шикш – кечылан ӱмылка.
Тыге чал ават пеш кумале.
Сандалыкын кумылжым нале.
Ӧндале ший Суксо авам.
Кечат волгалтарыш кавам.
Ош вий сӧй пасум тӱкыла.
Тек сар шалана шем пылла.
Анна Алкечева
Куан тул
Элем ӱмбалне тыныс кече,
Тугай яндар кумда кава.
Индешан май — куанле кече,
Пайрем салютым йыр шава.
Чия салтак парад мундирым,
Сакен оҥеш тынар наградым!
Да, ий вашталтыш командирым,
Жапат эрта, шукталын ратым.
Кумет шинчам — ужат йолташым,
Шарнет пытартыш мутшым йӧсым…
Чонет шижеш снаряд толшашым,
Вучет адак атакым весым…
Шӱлен салтак шем шикшын ӱпшым,
Шужаш, кылмаш мыняр логалын!
Я йӱр, я лум, товаҥдыл ӱпым,
Кӱштен чыташ, виет погалын.
Пернен чыташ. Шеҥгек чакнаш да
Ужаш азала шортшо еҥым…
Вара адак чоян, варашла,
Покташ тушманым, толшым шеҥын.
Мыняре вӱд шинча гыч йогыш!
Мыняре вате кодо тулык!
Мыняре ойгым кажне погыш!
Мыняре ешыш пурыш шӱлык!
Шыч шич сукен, кеч йӧсӧ лийын,
Шыч пурто элыш шем тӱшкам.
Шыч кошт нигӧ дек вуйым шийын,
Тачат ойлет: «Пелед кушкам!»
Йоҥга тек ныжыл майын семже,
Ӱжеш салтакым вальс пӧрдаш.
Пиал йӱк дене илыш темже,
Куан тулнам ок кӱл йӧрташ!
Ольга Эльтемерова
Сеҥымаш пайрем
Сылне май тÿҥалтыш пайремлан поян,
Ятыр каныш кече лийын калыклан.
«Мир, труд, май!» — пашачын волгалтеш урем,
Но чыла деч шерге Сеҥымаш пайрем.
Шымле шым ий эртыш сар пытымылан…
Шарнымаш ок эрте курымеш, молан?
Я молан гын мурым колына уэш –
Йылгыжале вÿдшӧ йыр шинча лукеш?
Ончена кином, я лудына книгам
Сар нерген – эреак ишыкта чоннам:
Мыняр ойго толын шочмо калыклан,
Ӧраш веле кодын чытымашыжлан.
Кеч ÿшанже кодын шÿртö мучашеш,
Сукен шинчын огыл немычын вашеш.
Уло эл кынелын опкын ваштареш,
Тыныс лийже манын курым-курымеш.
Пеш чот шерге акым калыкна тÿлен –
Мочол ял, олаже сар тулеш йÿлен?!
Вот садлан она керт сарым ме монден,
Лектына уремыш – Сеҥымаш пайрем!
Мыланна огеш кÿл шучко сар
Мыняр курым мучко элнаште
Мыняр тӱрлӧ лийын война,
Иктат огеш пале тӱняште,
Иктат ынеж колышт ойнам.
Мыняр калыкна тулыкемын,
Мыняр ойго толын ешлан,
Иктат шотлен огыл – йотештын,
Ойгетше кӱлеш мо еҥлан?
Монденыт чылан, кӧ фашизмым
Сеҥен, куллык деч утарен.
Мыняр руш салтак илышашым
Еҥ мландылан верч пытарен.
А ынде утарыме эл-влак,
Историйым тÿвыт монден,
Элнам шÿктараш ман шоненак,
Умшаштым карат, лÿдыктен.
Тидлан верчынак шонен луктыт
Шоям, вет вуеш пиждымаш:
Российна – агрессорыс, маныт,
Иза-шольынам пуштеда!
Тидлан верч оксам огыт шотло
Оружийым, танкым лукташ.
Мемнан чек декак толыт, пуйто
Российым шонат лӱдыкташ.
Лач курныж гаяк ямде улыт
Мемнан мландынам кӱрышташ.
Российже, ужат, могай кугыт,
Шонат дыр, кӱлеш лош ышташ.
Шонатыс, тыгай поян мланде
Ик элын вел огыл лийшаш,
Мемнан вуй ӱмбалне ош-канде
Кава йырым-ваш шемемшаш.
Российым ыҥлаш огеш лий вет
Уш дене, поэт манмыла.
Шкешот ойыртемже тугае:
Российлан ÿшанна гына.
Лач иктым мондат тушман-влакше:
Кунам лÿдмашан, калыкна,
Шке шочмо элнам аралашак
Шогалын, тӱшкан тарвана!
Ок кÿл мыланна уто мланде,
Ок кÿл мыланна шучко сар!
Лач лийже кава яндар-канде
Да шÿм-чон шижмаш вел пожар!
Эмма Ильина