Марий кож дек — унала
Эртыше ий 4 ноябрь гыч тений 12 апрель марте Моско оласе ВДНХ ончер-комплексыште «Россия» ончер эртаралтме нерген, очыни, ик гана веле огыл колында. Ала иктажше миен-ужынат толында… Ты ончер элнан тӱрлӧ кундемже-влак да нунын ойыртемышт, поянлыкышт дене палдара. Такше тыште улшо чыла верым (павильон-влакым) ик кечыште ончен-шымлен лекташ огешат лий. Тыге гынат, ме йоча-влак дене У ий каныш годым тушко миен-ужын коштна.
Ончерыш толшо-влак кажне кечын ятыр лиедат маныт, но У ий каныш пагытыште (чатлама йӱштӧ шогыш гынат!) тышке поснак шукын толыныт. Тынар шуко еҥ коклаште икте-весым йомдарашат лиеш, сандене мыят йоча-шамычын кидыштым мучыштараш шым тошт. Фотоэт-моэт — керек, ужын коштмыжо лийже!
Ончер-комплексыш пурымаште уна-влакым «Российын картыже» павильон вашлиеш. Тушто регион-влак нерген кӱчыкын палдарыше видео-шамычым ончалаш лиеш.
Воктенак ий дене тӱрлӧ скульптурым ыштен шогалтыме. Ий фигур-влак элнан ойыртемалтше сынже дене палдарат, спортышто, йӧнозанлык (промышленность), шанче (науко), чоҥымо пашаште, тыгак тӱвыраште улшо суап нерген ушештарат. Мутлан, тыште ий дене келыштарыме Менделеевын таблицыжым, МС-21 самолётым, Сочисе олимпиадын я тӱнямбалысе футболын талисманыштым, кремль шагатым ушештарыше але руш балетлан пӧлеклалтше скульптур-влакым муаш лиеш.
«Достижения России» галерей тӱжвач ончымаште ӧрыктарыше, йыргешке форман. Тушко пураш еҥ-влак кужу черетым налын шогат ыле. Меат тӱшкашке ушнышна. Галерей кӧргыш логалмеке, эн куандарыше амал икте ыле: тыште уремысе гай йӱштӧ огыл, ыраш йӧн — лач веле! Молыжо тынар кумылым лукшо ыш лий. Купол сынан пырдыжлаште шуко-шуко видео. Почела-почела сӱрет, схеме, текст-влак ончыкталтыт. Йыр йӱк шокта — видео Российын тӱрлӧ сеҥымашыже нерген каласкала. Но тыште мо ончыкталмым умылен шукташ манын, чарнен шогалман да кече мучко колыштман да ончыман, очыни. А калык тӱшка ончыко кая. Меат — почеш…
Галерей йыр радам дене канде кож-влак шогат. Теве тудо — «Ёлки России» ончер. Ончерыште чылаже — 90 кож. 89 кожшо Российысе тынарак регион-влакын «шочшыжо» семын моторланат, иктыже чумыр Российын символжо семын сӧрастаралтын. Кажне посна кожын «вургемжым» Российын регионжо-влак ямдыленыт. Кожым сӧрастарыме модыш-влак посна кундемын да тушто илыше калыкын ойыртемыштым ончыктат, историй, тӱвыра, мифологий я йӱла дене кылдалтше улыт. Тыгак кожышто регионласе кидмастар-влакын пашаштым ужаш лиеш.
Канде кож-влак вожан улыт. Ончер пытымеке, нуным ВДНХ воктенысе паркыште шындат.
Тышке толмо деч ончыч мый шкеат, йоча-шамычат Марий Эл Республикын кожшым ужаш шоненна ыле. Ятыр жап кычалмеке, верештна! Чатка, чевер, чынже денак марий сынан кож! Кожым ончен шогымына годым икмыняр тӱшка еҥ-влак дене мутым вашталтышна. Марий-влак дене! Тыште вигак пале: кӧ кож воктене фотом ышта я ятыр жап шога, тудо лач ты кундемын шочшыжо. Сандене ты ончерысе кож-влак мотор пушеҥге веле огыл, тыгак ик кундемын шочшыжо-влаклан вашлийын ужмо вер улыт манаш лиеш.
Марий Элысе кожым Республикын гербше, марий тӱрысӧ орнамент, модыш шордо, марий сынан лумпырче, Йошкар-Оласе мотор верлам ончыктышо фото-влак дене сӧрастарыме.
Видеом ончыза:
ВДНХ комплексыште эше ятыр павильон-влак пашам ыштат. Поснак кугу да кумда — 75-ше павильон. Тыште «Регионы России» лӱман экспозицийым чумырымо. Кажне кундемын поянлыкшым ончыкташ посна вер ойыралтын, ончер ышталын. Но чыным каласаш гын, пайрем але каныш кечын нине ончер-влакым шот дене ужаш йӧн шагал. Кугу тӱшка калык «толкынеш» пӱтырнет да кӱлешан шинчымашым погыде да чылажымат аклыде эртенак кает. Сандене тышке лучо посна группылан эртаралтше экскурсийым налын толман але паша кечын жапым муман да коштман.
Такше ВДНХ ончер гыч ме куаныше кумылан пӧртылна. У ий пайремын ямжым эшеат чот шижна да волгыдо шижмаш дене Моско ола дене кызытеш чеверласышна. Кызытеш. Такшым тышке вес гана уэш пӧртылын, нигуш вашкыде каналташ сай ыле…
