Лиза кокайын пийже
Автор — Римма Якаева
Таче каныш кече. Вашкыде кынелын, кухньыш ошкыльым. Пелашем ондакрак тарванен улмаш, чайымат ырыктен шуктен, вольык сомылымат ышташ лектын. Ик кружка чайым темен, вес пӧлемыш кайышым. Окна шовычым изиш кораҥден, уремыш ончальым – шып. Ваштареш пошкудын савар ӱмбалне пырыс коштеш, пуйто мыняр оҥа дене ыштымым шотла, узо лудо ала-молан шкетын, лавыран вӱдым муын да лювыртыл кия, шогертен чоҥештылеш.
Лизавет (тыште тудым тыге лӱмдат) ала-могай вӱдылкам кучен, мемнан могырыш куржеш. «Лиза кокай?! Тидыже куш тыге чоша? Оҥай, а изи пийже кушто?»
Лизаветым тысе калык пешыже огеш йӧрате. Тудо шыде, вурседылше, еҥым игылтше, но пеш чатка да ушан, шымле ийым эртыше кува. Пеленже эре изи пийже. Мо оҥайже, кунам Лиза кокай иктаж-кӧ дене вурседылаш тӱҥалеш, изи пийжат тиде еҥ ӱмбак опта. Мыламат теҥгече кевытыште нимо оккӱллан логале.
Лиза кокан куш кайымыжым эскерем. Ой, лач тиде гына ситен огыл! Мемнан деке савырныш, пӧрт омсам тӱкалтыш. Вигак почын шым шуктат, уло кертмын кыраш тӱҥале, лӱдынат колтышым. Уло шыдем дене омсам комдык почым, вурсен ойлынем ыле, шым шукто. Лизавет пурен шуктыш ала уке, омса тӱрешак сукен шинче да «Юмо гай лийза, полшыза! Юмо гай лийза, полшыза!» чарныде урмыжаш тӱҥале. Нимом умылыде, ӱмбакыже ончен шогем. А шкеже туге чот сыренам, пудештам, шонем. Лизавет изишлан шып лие. Ончыкыжо вӱдылкажым пыштыш, изиш почмо гай ыштышат, «Пием машина орава йымак логале», мане. А шкеже адак уло кертмын урмыжеш. «Тугак кӱлеш, – шонем шке шотем дене. – Еҥ ӱмбак шот деч посна лавырам кышкыметлан тыге лийын. Нигӧм нимоэш от шынде». А шкенжым ончем да пеш жалын коеш.
Ме пелашем дене коктынат вольык врач улына, сандене тудо мемнан деке куржын толын. «Йӧра, кызытак ончалына. Пелашем гына ӱжам», – каласышым. Пелашем лачак сомылым ыштен пытарен, пӧртыш пура улмаш.
«Лиза кокай толын», – манам. «Тудланже мемнан дене мо кӱлеш лийын?» –шыдын йодо пелашем.
–Пийже машина орава йымак логалын, полышым йодеш.
–Ала-кушко каен манын ойло. Тиде азырен кувалан йöршын полшымем ок шу, – руал пуыш тугакак шыдын.
–Мыйынат изишат кумылем уке, но айда ончалына, пийже титакан огыл,– ынде мый пелашемым сӧрвалем.
Вӱдылкам эркын почын, пийым ончаш пижна: тупрÿдыжö пудырген, мӱшкыр пудештын, шоло тӱжвак лектын возын, но кÿршталтын огыл, ару, вӱр шуко йоген огыл.
– Пиет илыше кодеш гынат, тидлан пеш ӱшанаш огеш кӱл, кошташ нигунам огеш тӱҥал. Ончыл кок йолыш можыч шогалаш тÿҥалеш… Тидат пеш кугу йодыш. Тылат тыгай пий кӱлеш? Ала ынже орлане манын уколым ыштена? Вес тыгайрак пийым налат. Тудын декат тыгакак тунемат. Изиш жап эртымек, лыпланет, – сайын, лыжган ойлем Лиза кокалан.
Тудо кугун шӱлалтышат, пелештыш:
– Тыгай уда койышемлан кӧра Юмо мыланем ны марийым, ны икшывым ыш пу. Лишыл родо-тукымемат пеленем ыш кодо. Чон куанемат тиде пиемак веле. Вес пийым налын ончаш мый шоҥго улам. Колен колтем гын, мыйын семынак кӧлан тудо кӱлеш лиеш… кошташ огеш тӱҥал гынат, ала илыше кодеш. Сӧрвалем, полшыза… – шортын колтыш Лиза кока.
Тидым колын, логар аҥашкем мыйынат комыля толын шинче. Мариемат шып шога. «Йӧра, – манына, ынде коктынат, – мом кертына – ыштена. А тый кызытеш мӧҥгет кай. Тыште мешаяш веле тÿҥалат».
Кок шагат чоло пий йыр пӧрдна. Мыланем тыгай операцийым ны тылеч ончыч, ны тылеч вара тетла ышташ логалын огыл. Вет мый клиникыште пашам ыштен омыл…Операций пытыш. Ынде чыла Юмын да озажын кидыште. Пийым шкеак Лизаветлан наҥгайышна, кузе да мом ышташ умылтарен кодышна.
Марием, ургымо верже шӱяш ынже тӱҥал манын, арня мучко уколым ышташ кошто. Ургымо вер гыч шӱртым кораҥдаш коктынат мийышна. Пий веселан коеш, вуйым нӧлта, ончыл йолжо дене пуйто шогалаш тӧча. Тиде мемнам пеш куандарыш. Шӱртым кораҥдышна. Ургымо вер кушкын, тӧрланен.
– Пий сайын кочкеш, тӱгат полыш деч посна сайын лектын пура, – ойла Лиза кокай.
–Йӧра, – манына, – пиет эше илаш тӱҥалеш.
Паша шукылан кӧра ик жаплан пий нерген монденна ыле. Икана пӧрт воктечше эртымына годым мемнам Лиза кокай унала ӱжын пуртыш. «Ончалза» мане да пийжым тарватыш. Пий ончыл йол ӱмбак шогалын, ончыко ошкылаш тӱҥале. Капшым шӱдырен кая, но тыгодымак изиш нӧлташ тӧча. Тыге чучеш, пуйто пий озажлан таум ышташ тырша. А икмыняр тылзе гыч чапаж дене, шеҥгел йолым кӱш нӧлтен, кудалышташ тӱҥале.
Ӱшанымылат ок чуч. Лиза кокай мыланна эре тауштен ила: «Те огыл гын, – манеш, – те огыл гын…»
«Тиде ме огыл, а тый шке пиетым уло чон йӧратымашет да ӱшанымашет дене тӧрлатенат, вийым пуэнат. «Тый мыланем моткочак кӱлат» манын шонымет, ойлымет дене тудлан илаш кумылым пуэнат. Таза, кужу ӱмыран лийза, – манам.
Пийын тӧрланымыжлан мемнанат чонышто – куан. Лизавет тылеч вара шуко еҥлан Лиза кокай лие. Вурседылмым, айда-лийже ӱчашымым чарныш. Шуко еҥ дене йолташ семын мутланен, ой-каҥашымат пуаш тӱҥале. Вет тудо шуко лудын, шуко ужын, шуко пала. Туткарыш логалше пий Лизаветын илышыжым йӧршын вашталтыш.
