Кумда пасу, чевер нур…
Советский районысо Чевернур ял Йошкар-Ола деч 60 наре меҥге тораште верланен, тудо Роҥго ял шотан администрацийышке пура.
Чевернурышто моткоч тымык да ласка. Ик могырым кугу чодыра, а вес могырым кумда олык тиде ялым пуйто помышешышт шылтеныт. Тушко миен шуаш манын, эн ондак Кундушӱмбал ял марте асфальт корно дене, вара, пурла могырыш савырнен, эше кок меҥгым пасу корно дене кудалман.
Ожно ял олмышто кугу чодыра гӱжлен шоген. 1936 ийыште Морко район гыч икмыняр пӧръеҥ, сай илышым кычалын, чодырам руэн, имне дене тышке толын. Эн ондак нуно ик пӧртым ыштеныт да чыланат тушто иленыт, а вара мландым шеледен, шеревам кышкеныт. Кӧлан могай мланде кумдык логалын, тушан суртым чоҥеныт. Икмыняр жап гыч пӧръеҥ-влак пелаш ден йочаштым конденыт. Тыге Чевернур ял шочын.
Варажым еҥ-влак «Чевер-нур» колхозым ыштеныт. Озанлыкыште тунам тӱкан 17 шолдыра вольык, 17 имне, 61 мӱкшомарта лийыныт. Еҥ-влак имне, шорык, ушкал вӱталаште тыршеныт. Пасушто уржам, шыдаҥым, тарым ӱденыт. Урожайышт кугу лийын, сандене колхозым ВДНХ-ште ончыктеныт.
«Салика»
Чевернур ялысе 32 суртышто илыш шолын. Йоча-влак фермылаш ача-аваштлан полшаш куржталыныт. Самырык-влак кажне каныш кечын гармонь йӱк почеш клубышто мурен-куштеныт, кином онченыт. 1973 ий 1 майыште пӱя воктенысе мотор верыште Чевернур ялысе калык «Салика» спектакльын икымше постановкыжлан 35 ий темме лӱмеш тыгаяк лӱман спектакльым шынден. Тудым ончаш шуко ял гыч еҥ-влак погыненыт.
Таве
Таче кечылан Чевернурышто икмыняр суртышто гына илат, эше икмынярым даче семын кучат. Туге гынат тыште шочын-кушшо, шукертак вес вере илаш куснышо еҥ-влак, шочмо вершӧрыштым арален кодаш манын, чӱчкыдын толыт. Пырля погынен, ялым тӱзатат, а вара пайрем ӱстел коклаште ондакысе илышым шарналтат. Ик тыгай кечын еҥ-влак, ӱстел воктене уэш верланен, ялыште скважиным ыштыме нерген кутырен келшеныт. Жап шукат эртен огыл, ял покшелне изирак чапле будко шочо. Будко кӧргыштӧ – мланде гыч лекше вӱдпуч. Автоматым чӱктет гына, тамле деч тамле йӱштӧ вӱд ведрашке тыманмеш темеш.
Пӱя
А вара еҥ-влак у пашалан пижыныт. Ял воктенысе ик эн сылне верым, пӱям, ачалаш манын, нуно икмыняр тракторым, бульдозерым тарленыт. Йӧрлшӧ пушеҥге-влакым кораҥденыт, кӱртньӧ вӱдпучым пыштен, йырже чыла тӧремденыт, шудо нӧшмым ӱденыт.
Пӱя воктене каналташ манын, ӱстел ден теҥгыл-влакым шукертак келыштареныт. Лач тиде верыште, 47 ий ончыч, Эчук шке йӧратыме Саликажым шолыштын. Лач тиде пӱя воктене еҥ-влак неле паша деч ноен каналтеныт. Лач тиде пӱяште йоча-влак кеҥеж гоч йӱштылын, модын-юарленыт.
Кызытат тиде вер – Чевернур калыкын каныме верже. Шочмо кече ма, я иктаж вес пайрем, еҥ-влак, погынен, пӱртӱс лоҥгаште шер теммеш канат.
Чевернур ялын шочшыжо-влак шукертак шочмо пыжашыштым коден каеныт. Южо еҥын суртшат кодын огыл. Туге гынат, нунын шочмо вершӧрышт верч чонышт йӱла, тукымвожын шепкажым арален кодынешт.
