Кӱтӱштӧ (ойлымаш)
Автор — Римма Якаева.
Школышто тунемме годым ме, йоча-влак, кеҥеж жаплан колхоз пашаш коштынна. Фермыште вольыкым ончаш, ушкалым лӱшташ, телылан шудым ямдылаш, силосым опташ, а шыжым ушмен ден пареҥгым лукташ полшенна.
Ачам ден авам фермыште пашам ыштеныт: ачам имне дене терысым вӱта гыч луктын, а авам презым ончен.
1970-ше ийлаште кеҥежым мый авамлан полшаш коштынам. Тунам ме кӱтӱм икмыняр ий еш дене кӱтенна. Ик презым кӱтымылан 3 теҥгем тӱленыт, а кӱтӱштӧ шӱдӧ утла вуй марте погынен. Тиде паша пеш куштылгыжак огыл, кӧ кӱтен ончен – тудо пала. Эн чот йӧсӧ, кунам кечыгут йӱр йӱреш. Кӱтӱм ме шукыж годым чодыраште кӱтенна, пасуш да олыкыш пурташ огеш лий. Изи Маршан ялна деч тораште огыл Арым лӱман изирак эҥер йоген кая. Арым воктенысе чодырам «Шырган чодыра» маныт ыле. Лач тушто ме презым коштыктенна. Ял деч иктаж вич меҥге тораште ондак шӱй да тегыт завод лийын. Тунамсе оралте гына кодын, воктеныже – ошма лаке. Йӱр деч вара тушто вӱд шинчен, сандене вольыкым йӱкташ тушко конденна.
Ик кечын авам дене презым Шырганыш поктен наҥгаенна. Кече пеш сай, кумылат нӧлтшӧ. Шижынат шым шукто, чара делянкыш миен шуна. Мый презе-влак деч ончылно каем, йырым-йыр ончыштам. Кенета пундыш вуйышто пошкудынан пийжым ужым. Тудо мыйын ӱмбак шып ончен шинча, огешат тарваныл. Икмыняр жап ӧрын ончен шогышымат, авайлан кычкыральым: «Авай, ончо, пундышышто пошкудо Вениаминын пийже шинча, мемнан ӱмбак онча, но верже гыч ок тарване!»
Авай мый декем куржын тольо, пий могырыш ончалят, чурийже ошем кайыш. Йӱкым лукде, уала кокла гыч лекше презе-влакым ял велкыла покташ тӱҥале. Мыланемат покташ кӱштыш.
Мый сырен кудалтышым, ӱчым ыштен, «Ом покто» маньым. Авам изиш огеш шорт, пеш талын куржталеш, презе-влакым покта. Мый шогышым-шогышымат, полшаш тӱҥальым. А шке семынем тугак сырен ошкылам, вет презым кӱташ тетла вер уке.
Теве Арым эҥер воктек миен шуна. «Ынде ит покто, тек эркын вончат», – пелештыш авам.
«Покто, ит покто! Таче тыйым ом умыло», – адакат шыдын ойлем авамлан. «Ӱдырем, омарта ӱмбалне шинчыше пий Вениаминын пийже огыл, а пире ыле. Пире кашакын кугуракышт, очыни. Покташ тӱҥалыт манын шонышым, сандене эре шеҥгек ончен тольым. Темше улыт ала-мо, ала чодыра оза туткар деч утарыш. Таче ял воктене кӱтена, вольык шкаланже кочкышым кечыгут ситара», – вашештыш авам.
Мый вурседылам, ӱчым ыштем, а тудо мыйым лӱдыкташ огыл манын, ойлаш тоштын огыл улмаш. Туге чот чаманен колтышым, логарышкем комыля толын шинчын, пелештенат ом керт. Верыштем шоген кодын, чон лушкен шортым. Вара шке семынем ала-могай палыдыме, но моткочак кугу вийлан таум ойлен, презе-шамыч почеш тарванышым. Эше кечывалат шуын огыл, а кӱтӱм кӱтыман.
